W firmie, w której nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu ustalającego przyczyny i okoliczności wypadku przy pracy wchodzi przedstawiciel pracowników przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp).

Definicję wypadku przy pracy zawiera art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 z późn. zm.), dalej ustawy wypadkowej. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
   
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
   
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu m.in. podczas wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, a także wykonywania ww. umów cywilnoprawnych oraz umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Z kolei na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
   
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
   
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Postępowanie w razie wystąpienia wypadku przy pracy określa Rozdział VII Działu dziesiątego Kodeksu pracy "Wypadki przy pracy i choroby zawodowe". W myśl art. 234 K.p. w razie zaistnienia wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany:

• podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie,
   
• zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadku,
   
• powołać zespół powypadkowy w celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku.

W dalszej kolejności pracodawca jest obowiązany zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom w przyszłości.

Skład zespołu powypadkowego określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. nr 105, poz. 870). Jak wynika z przepisu § 4 tego aktu wykonawczego zespół powypadkowy składa się z pracownika służby bhp oraz społecznego inspektora pracy. U pracodawcy, który nie ma obowiązku tworzenia służby bhp, w skład zespołu powypadkowego wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań tej służby lub specjalista spoza zakładu pracy. U pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, zamiast społecznego inspektora w skład zespołu jako jego członek wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bhp. Dodajmy, że w razie braku możliwości utworzenia zespołu powypadkowego w składzie dwuosobowym ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy.

Zwracamy uwagę! O śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, pracodawca jest obowiązany poinformować właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora. Czynności tej powinien dokonać niezwłocznie.